Akut Romatizmal Ateş (ARA), Akut Eklem-Kalp Romatizması

Akut romatizmal ateş, yeterli şekilde tedavi edilmemiş streptokok boğaz enfeksiyonu veya kızıl hastalığının bir komplikasyonu olarak ortaya çıkan inflamatuar bir hastalıktır. Streptokok farenjit-tonsillit ve kızıl hastalığına halk arasında beta mikrobu olarak ta adlandırılan bir tür streptokok bakterisi neden olur. ARA kış ve bahar aylarında daha sık ortaya çıkar. Bunun nedeni streptokoklara bağlı boğaz enfeksiyonlarının bu mevsimlerde daha sık görülmesidir. Streptokok bulaşıcıdır. Kişiden kişiye yayılabilir. Fakat ARA
bulaşıcı bir hastalık değildir.

ARA en sık 5-15 yaş arası çocuklarda görülse de daha küçük çocuklar ve erişkinlerde de görülebilir. Streptokok boğaz enfeksiyonu yaygın olmasına rağmen gelişmiş ülkelerde akut romatizmal ateşe nadir
rastlanır. Buna karşın ne yazık ki gelişmekte olan ülkelerin birçoğunda hala sık görülmektedir.

ARA kalpte kalp kapağı hasarları ve kalp yetmezliği gibi kalıcı hasarlar bırakabilir. Tedavi ile inflamasyonun yarattığı hasar azaltılabilir, ağrı ve diğer semptomlar hafifletilebilir ve romatizmal ateşin tekrar ortaya çıkması engellenebilir.

Akut romatizmal ateşin belirtileri nelerdir?

ARA çeşitli belirtiler gösterir. Birkaç veya daha fazla semptom görülebilir ve belirtiler hastalık seyri sırasında değişiklik gösterebilir. ARA genellikle streptokokal boğaz enfeksiyonunu takiben 2-5 hafta
sonra ortaya çıkar.

-Romatizmal ateşin bulgu ve belirtileri

Kalp, eklemler, cilt ve merkezi sinir sisteminde inflamasyon nedeniyle oluşurlar. bunlar;

• Ateş
• Eklemlerde ağrı ve hassasiyet (en
  sık diz, ayak bileği, dirsek ve el bileğinde)
• Bir eklemden diğerine yer
  değiştiren ağrı ve/veya şişlik,
• Eklemlerde kızarıklık, ısı artışı
  ve şişlik,
• Cilt altında küçük, ağrısız
  şişlikler (nodül)
• Düz veya hafifçe kabarık,
  kenarları düzensiz, ağrısız döküntüler (eritema marginatum)
• Göğüs ağrısı
• Kalpte üfürüm
• Halsizlik
• Düzensiz, kontrol edilemeyen
  vücut hareketleri (Sydenham koresi). En sık el, ayak ve yüzde. Genellikle
  çocukların el yazısındaki değişiklik ile fark edilir.
• Sydenham koresinin de eşlik ettiği ağlama
  veya zamansız gülme gibi anormal davranışların ortaya çıkması

 Akut romatizmal ateş neden olur?

ARA, grup A streptokok adı verilen bir bakterinin neden olduğu boğaz enfeksiyonu sonrası meydana gelir. Grup A streptokoklar streptokok tonsillit, farenjit ve daha az sıklıkta kızıl hastalığına neden olur. Cilt ve
diğer vücut kısımlarındaki grup A streptokok enfeksiyonları nadiren ARA’yı tetikler. Streptokok enfeksiyonu ve ARA arasındaki bağlantı net değildir; ama bakteri bağışıklık sistemini aldatıyormuş gibi görünmektedir.
Streptokok bakterisi vücudun bazı dokularında bulunan bir proteine benzer özellikte bir protein içerir. Böylece normalde bakteriyi hedef alan bağışıklık sistemi hücreleri vücudun kendi hücrelerine enfeksiyon ajanlarıymış gibi davranır. Özellikle kalp dokuları, eklemler, cilt ve merkezi sinir sistemi etkilenir.  Bu bağışıklık sistemi reaksiyonu inflamasyon ile yani mikropsuz iltihapla sonuçlanır.

Çocuğunuz streptokok bakterisini ortadan kaldırmak için antibiyotik tedavisini hızlı ve uygun bir şekilde alırsa ARA gelişme ihtimali oldukça azdır. Streptokoklara bağlı boğaz enfeksiyonu veya kızıl hastalığı
geçirildiğinde tedavi edilmediğinde ya da yeterli dozda antibiyotik kullanılmadığında ARA geçirme riski vardır.

Akut romatizmal ateş her zaman kalbi etkiler mi?

Hayır. Etkilerse ortaya çıkan kapak hasarı tamamen kaybolur veya kalıcı olur. ARA kalıcı kalp hasarı yaptığında buna romatizmal kalp hastalığı adı verilir.

Kimler akut romatizmal ateş riski altındadır?

• Sık streptokokal boğaz enfeksiyonu geçirenler,
• Hiç tedavi almamış veya yeteri kadar tedavi edilmemiş streptokok enfeksiyonu geçirenler,
• Ailesinde romatizmal ateş hikayesi olanlar. Bazı kişilerde ARA gelişme ihtimalini artıran gen veya
  genler bulunur.
• Streptokok bakteri tipi. Bazı streptokok bakteri türleri akut romatizmal ateşe neden olma ihtimali
  diğerlerine göre daha fazladır.
• Çevresel faktörler. Streptokok bakterisinin hızlı yayılımına ve sık temasın olduğu aşırı kalabalık, kötü
  sanitasyon gibi bazı durumlarda ARA geçirme riski artar.

 Akut romatizmal ateş komplikasyonları nelerdir?

ARA’nın neden olduğu inflamasyon birkaç hafta ile birkaç aylara kadar sürebilir. Bazen inflamasyon uzun süreli komplikasyonlara neden olabilir. Romatizmal kalp hastalığı romatizmal ateşin kalpte yarattığı kalıcı hasardır. Sorun genellikle iki sol kalp boşluğu arasındaki mitral kapak ve aort kapağında oluşur; ancak diğer kapaklar da etkilenebilir. Hasar kapak darlığı, kapak yetmezliği veya kalp kası hasarı şeklinde olabilir. Mitral kapak, diğer kalp kapakları veya diğer kalp dokularındaki hasarlar yaşamın ilerleyen döneminde kalp sorunlarına neden olabilir.  

Akut romatizmal ateş önlenebilir mi?

ARA’yı engellemenin tek yolu streptokok boğaz enfeksiyonunu ilk 9 gün içerisinde antibiyotikle tedavi etmektir.

Akut romatizmal ateş tanısı nasıl konulur?

ARA için tanı koydurucu bir test yoktur, ancak hastalığın öyküsü, fizik muayene ve bazı test sonuçlarına dayanarak tanı konulur.

Kan testleri:

Çocuğunuz bir streptokok enfeksiyonu tanısı aldıysa doktorunuz bakteri için başka bir test istemeyecektir. Bir tetkik istenecekse bu kan dolaşımındaki streptokok bakterilerine karşı gelişen antikorlara yönelik bir test olacaktır. Bakterinin kendisi çocuğunuzun boğazında veya kanında tespit edilemeyebilir. Kandaki inflamasyon C-reaktif protein (CRP) ve eritrosit sedimentasyon hızı ölçümleri ile kontrol edilebilir.

Ekokardiyografi

EKO ile kalp kası ve kapakların etkilenip etkilenmediği saptanır.

Akut romatizmal ateş nasıl tedavi edilir?

ARA tedavisinin amacı grup A streptokoku ortadan kaldırmak, belirtileri hafifletmek, inflamasyonu kontrol altına almak ve hastalığın tekrarlanmasını önlemektir.

• Antibiyotikler. Streptokok bakterisini elimine etmek için penisilin veya başka bir antibiyotik kullanılır. Antibiyotik tedavisinin tamamlanmasının ardından yeni bir ARA atağını engellemek için koruyucu antibiyotik tedavisi başlanır. Koruyucu tedavi 21 yaşına kadar ya da en az 5 yıllık tedavi tamamlanıncaya dek sürer. Ancak bu korunma süresi kalp tutulumu olanlarda en az 10 yıldır.

• Anti-inflamatuar tedavi: inflamasyon, ateş ve ağrının azaltılması için aspirin veya naproksen gibi ağrı kesiciler verilir. Semptomlar ciddi ya da anti-inflamatuar tedaviye yanıt yoksa kortikosteroidler kullanılır.

Birden fazla ARA atağı geçirilir mi?

Evet. Çocuğunuzda başka bir atak gelişme ihtimali diğer çocuklara göre daha fazladır. Yıllarca süren düzenli koruyucu antibiyotik kullanımı çoğunlukla yeni atağı önler. Antibiyotik streptokok boğaz
enfeksiyonunu engelleyerek hastayı tekrar ARA geçirmekten korur.

 Akut romatizmal ateş (ARA) ve diş sağlığının önemi

ARA kalp kapaklarında hasara neden olmuşsa diş hekimine gideceği zaman bazı özel önlemler alınması gerekir. Romatizmal kapak hastalarının kapakları üzerinde enfeksiyon gelişme riski vardır. Bu enfeksiyona
“enfektif endokardit” adı verilir. Diş tedavisinde önce antibiyotik kullanılması gerekir. Antibiyotik kullanımı diş işlemi sırasında mikrobu kalbe ulaşmasını engeller. Dişlerin temiz tutulması ve çürüklerin doldurulması
enfektif endokarditin önlenmesini kolaylaştırır.