Çocuklarda ritim bozukluğu

Kalbin normal ritmi dışında çocuğun yaşına göre hızlı atması, yavaş atması veya düzensiz atması ritim bozukluğu olarak tanımlanabilir. Kalbin normal hızından farklı çalışıyor olması kalbin görevini tam olarak yapamamasına neden olur ve buna bağlı göğüs ağrısı, çarpıntı, baş dönmesi, bayılma, halsizlik gibi klinik bulgular ortaya çıkabilir. Sıklıkla kalpte herhangi bir yapısal bozukluk olmaksızın ortaya çıkabileceği gibi birtakım doğuştan kalp hastalıklarında, bazı ilaçların kullanımında, tiroid bezi bozukluklarında, bazı sistemik hastalıklarda ve kalp ameliyatlarından sonra bazı ritim problemleri karşımıza çıkabilir.

Çocuklarda çarpıntı
Çocuklarda kalp hızı yaşa göre değişmektedir. Her yaş için kalp hızı alt ve üst sınırları vardır. Çarpıntıyı ifade edebilecek çocuk yaş grubunda anamnez yani hastanın verdiği bilgiler daha değerlidir. Kalp; çocuk heyecanlandığında, korktuğunda, panik olduğunda, ağladığında, hastane ortamında iken hızlı atabilir yahut kansızlık, demir eksikliği ve bazı hormonal bozukluklarda hızlı çarpabilir. Yani her kalp çarpıntısı ritim bozukluğu demek değildir. Ancak çocukluk yaş grubunda çarpıntı yakınması ritim bozuklukları açısından oldukça önemsenmesi gereken bir yakınmadır.

Çocuklarda ve bebeklerde hangi yakınma ve klinik bulgularda ritim bozukluğundan kuşkulanılmalıdır?
Büyük çocuklarda çarpıntı, çabuk yorulma ve halsizlik, efor kapasitesinde azalma, derin nefes alma ihtiyacı, göğüste ağrı, terleme, bayılma, özellikle eforla ortaya çıkan göğüs ağrısı ve bayılma, bebeklerde ve daha küçük çocuklarda ise huzursuzluk, emmede isteksizlik, aşırı ağlama, hızlı ve sık nefes alıp verme, morarma gibi bulgular ritim bozuklukları için ipucu olabilir. Çarpıntı eğer aralıklı oluyorsa yani bazen kalp ritmi normalden hızlı hemen sonrasında normale dönüyorsa ataklar şeklinde seyrediyordur ve hastanın ataklar arasında hiçbir yakınması olmayabilir. Aileler özellikle anne, çocuğunun göğsüne kulağını dayayarak yahut elini kalbinin üzerine koyarak kalbin hızlı attığını ve hızını sayamadığını oldukça fazla olduğunu ifade etmektedir. En sık görülen hızlı ritim bozuklukları genellikle ani başlar ve birden sonlanır. Ataklar arasındaki elektrokardiyografi (EKG) ler genellikle tamamen normaldir. Bayılma, bayılayazma ve baş dönmesi olan her çocuk mutlaka birkez çocuk kardiyoloji uzman hekimi tarafından değerlendirilmelidir. Ritim bozuklukları bazen epilepsi (sara) nöbeti ile de karışabilmektedir. Bu nedenle nöbet geçirme yakınması olan her hasta çocuk nöroloji hekimi değerlendirdikten sonra mutlaka çocuk kardiyoloji hekimine de başvurmalıdır. Hiçbir yakınma olmaksızın bazen sadece tarama veya spora başvuru öncesinde rutin olarak çekilen EKG’de ritim bozukluğu tespit edilebilir. Maalesef ciddi ritim bozukluklarının ilk bulgusu ani ölüm olarak da karşımıza çıkmaktadır.

Ritim Holter ya da Holter EKG nedir?
Kalp ritminin göğüs duvarına yapıştırılan genellikle 5 elektrod ve bunlara bağlı kabloların takılı olduğu kaydedici bir cihaz ile üç kanaldan ritim kayıtlarının alındığı ve kaydedildiği 70-120 gr ağırlığındaki cihazlardır. Holter cihazı adını Amerika’lı biyofizikçi Dr.Norman Jefferis Holter’den (1914-1983) almaktadır. Cihazlar hastaya bağlı olarak en az 24 saatten en fazla 7 güne kadar kayıt alabilmektedir. Cihazın varlığının hastaya hiçbir yan etkisi veya zararı yoktur. Açlık tokluk gibi özel bir durum gerektirmez. Hasta okuluna gidebilir ve günlük tüm aktivitelerine devam edebilir. Yalnızca banyo yahut duş alınmamalıdır. Gece yattığı zaman kabloların çıkmamasına dikkat edilmelidir. Cep telefonu kullanmaması önerilir. Cihaz takılı olduğu ve kayıt aldığı sürece herhangi bir yakınma olduğunda (göğüs ağrısı, çarpıntı, baş dönmesi, bayılayazma, bayılma, nefes darlığı gibi) semptom düğmesine basılmalı ve o andaki kayıt alınmalı cihazın tesliminde hekim uyarılmalıdır. Kayıt süresi tamamlandıktan sonra cihaz otomatik olarak kaydı sonlandırır ve elektrodlar EKG hemşiresi tarafından çıkartılarak smart disk (SD kart) bilgisayara yüklenir ve tüm kayıt analiz edilir, gerekli çıktılar oluşturularak raporlama işlemi tamamlanır ve aileye ayrıntılı olarak analizler çocuk kardiyoloji hekimi tarafından anlatılır.

Çocuklarda Holter EKG/Ritim Holter ne zaman yapılmalıdır?
Özellikle aralıklı çarpıntı, baş dönmesi, bayılayazma, göğüs ağrısı yakınması olan hasta grubunda Holter EKG yapılmalıdır. Ritim Holter kaydında çarpıntının tipi, süresi, sıklığı, ciddiyeti, kalbin yaşa göre yavaş atışı, duraklaması, süresi, blokların tipi veya düzensiz atışlarla ilgili önemli bilgiler elde edilmektedir. Özellikle yakınmalar herzaman hergün olmuyorsa tetkik daha değerlidir. Çocuk kalp hekimi muayenesinde dahi çoğu zaman normal bulgular saptanabilmektedir. Hekim hastayı değerlendirdikten sonra yakınmalara ve mevcut bulgulara göre ritim Holter kararı verir.

Ritim bozukluklarında sadece Holter EKG yeterli midir?
Hastanın yakınması olduğunda çekilen ve ritim bozukluğu tespit edilen EKG en değerli bulgudur ancak bu herzaman mümkün değildir. Aynı hastada birden fazla ve birbirinden farklı ritim bozuklukları da olabilmektedir. Daha uzun süreli ritim kaydı ihtiyacında Holter EKG çok değerlidir. Bazı özel klinik durumlarda anlık olay kaydedici (event recorder), bayılmanın eşlik ettiği daha ciddi durumlarda ILR (implantable loop recorder) denilen ve büyüklüğü flash bellek kadar olan ve göğüs kası bölgesine cilt altına yerleştirilen cihazlar da kullanılabilmektedir. Yine günümüzde akıllı telefonlara indirilen birtakım uygulamalar ve telefonun arkasına takılan birtakım cihazlar ile de ritim bozuklukları tespit edilebilmektedir. Eforlu EKG de bazı klinik durumlar da oldukça değerli bilgiler verebilmektedir.

Çocuklardaki ritim bozuklukları kalıcı mıdır?
Çocuklarda ve bebeklerdeki ritim bozuklukları geçici olabilmekle birlikte birçoğu maalesef kalıcı özelliktedir. Çarpıntının eşlik ettiği ritim bozuklukları genellikle doğuştan varolan anormal elektriksel ileti bozukluklarına bağlıdır. Hastanın tanı anındaki yaşı, ritim bozukluğunun tipi ve süresine göre hastaya ilaç tedavisi başlanabilir veya çocuk elektrofizyoloji uzman hekimleri tarafından ablasyon adı verilen işlem yapılabilir. Özellikle anne karnında iken gebeliğin son haftalarında başlayan veya doğumdan sonraki ilk bir yıl içerisinde görülen ritim bozuklukları zamanla ve yaşla düzelebilmektedir. Kullanılan ilaçlar ritim bozukluğunu kalıcı olarak tedavi etmez sadece bozukluğu baskılar ve herbirinin farklı birtakım yan etkileri bulunmaktadır. Genellikle 5 yaşından sonra devam eden ritim bozukluklarında elektrofizyoloji laboratuvarında gerekli testler tamamlanarak yakma (radyofrekans) yahut dondurma (kriyoablasyon) işlemi ile %95 üzerinde kalıcı işlem başarısı elde edilir.